สถานีวิจัยสัตว์ป่าดอยเชียงดาว จ.เชียงใหม่
                                 (หัวหน้าสถานีวิจัยสัตว์ป่าดอยเชียงดาว: นายมงคล  สาฟูวงศ์)
.......................................................................................................................................................
           
       สถานีวิจัยสัตว์ป่าดอยเชียงดาว ตั้งอยู่ที่บ้านถ้ำตำบลเชียงดาว อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ติดต่อ
กับ เชิงเขาดอยเชียงดาวตรงบริเวณสบห้วยแม่ก๊ะ ที่ระดับความสูงประมาณ 490 เมตร หมายเลขระวางแผนที่
4747 I บริเวณพิกัดละติจูด 19 ลิปดา 36 องศาเหนือ ลองติจูด 98 ลิปดา 92 องศาตะวันออก ภายในท้องที่ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ดอยเชียงดาว

วัตถุประสงค์

      1. สำรวจชนิด การกระจายถิ่นที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่า และระบบนิเวศของพื้นที่ภาคเหนือ

      2. เก็บรวบรวมตัวอย่างสัตว์ปา และพรรณพืชเพื่อการค้นคว้า

      3. ค้นคว้าเทคนิคในการศึกษาสัตว์ป่า

      4. ประสานความร่วมมือให้แก่นักวิจัยอื่นที่เข้ามาปฏิบัติงาน

      5. ให้บริการทางวิชาการและเผยแพร่ความรู้จากงานวิจัยแก่นักเรียน นักศึกษา และประชาชนทั่วไป

ลักษณะภูมิประเทศ

      ดอยเชียงดาว เป็นชื่อเขาหินปูนล้วนทั้งลูก มีความสูงระหว่าง 300 - 2,225 เมตร จากระดับน้ำทะเล
ปานกลาง ดอยเชียงดาว สูงเป็นอันดับ 3 ของประเทศ ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกของแอ่งที่ราบเชียงดาว บนที่ราบลุ่มแม่น้ำปิงตอนบน ที่ละติจูด 19 ลิปดา 21 องศา-19 ลิปดา 27องศาเหนือ และลองติจูด 98 ลิปดา
58 องศา- 88 ลิปดา 55 องศาตะวันออก พื้นที่มีความลาดชันสูงมาก ตั้งแต่ 45 ลิปดา 71 องศา และเป็นหน้าผา 
       
     ป่าโดยรวมมีสังคมพืชเป็นลักษณะเฉพาะ แบบป่าละเมาะเขา หรือกึ่งแถบหนาว (Subalpine vagetation)
ที่มีพรรณไม้พุ่มเตี้ยของเขตหนาวจำนวนมากและเป็นพืช เฉพาะถิ่นเป็นส่วนใหญ่ เป็นต้นกำเนิดของลำห้วย
หลายสาย คือ ห้วยนาเลา ห้วยแม่ผาตั้ง ห้วยโป่ง ห้วยแม่กืด ห้วยหก ห้วยแม่สาว แม่มาด แม่ก๊ะ แม่ทะ
และห้วยแม่ลุ ไหลผ่านที่ราบเชียงดาวลงสู่แม่น้ำปิง ส่วนห้วยแม่เหยือง ห้วยปลาเลา ไหลลงสู่แม่น้ำแตง และแม่คองมาทางทิศตะวันตก

ลักษณะภูมิอากาศ

     ภูมิอากาศของเทือกเขาดอยเชียงดาว เป็นแบบภาคพื้นทวีป สภาพอากาศสามารถแบ่งออกได้เป็น 3 ฤดู คือ

     ฤดูร้อน เริ่มตั้งแต่เดือน กุมภาพันธ์จนถึง เดือนพฤษภาคม มีอุณหภูมิสูงสุดเฉลี่ย 29.1 องศาเซลเซียส เดือนเมษายนเป็นช่วงที่มี อุณหภูมิสูงสุด

     ฤดูฝน เริ่มตั้งแต่เดือนพฤษภาคมถึงเดือนตุลาคม มีอุณหภูมิระหว่าง 26.1 – 27.1 องศาเซลเซียส
มีปริมาณน้ำฝนเฉลี่ย 1,300 มิลลิเมตร/ปี

     ฤดูหนาว ได้รับอิทธิพลโดยตรงจากลมหนาว ที่พัดผ่านลงมา ตอนกลางของทวีปเอเชียและทวีปนจีน
เริ่มตั้งแต่ เดือนพฤศจิกายน ถึงเดือน มกราคม มีอุณหภูมิเฉลี่ยต่ำสุดในกลางเดือนธันวาคม ถึง
กลางเดือนมกราคม 6.7 องศา เซลเซียส อากาศเย็นและแห้งบริเวณยอดดอย อากาศหนาว ถึงหนาวจัด
บางปีอุณหภูมิจะลดลงต่ำสุด คือต่ำกว่า 0 องศา เซลเซียส ซึ่งจะเกิด ปรากฎการณ์น้ำค้างแข็งในตอนเช้า
ลักษณะเป็นเกล็ดสีขาวตามยอดหญ้า ที่เรียกเป็นภาษาท้องถิ่นว่า “เหมยขาบ”

ชนิดป่าและพรรณไม้

     ดอยเชียงดาวเป็นพื้นที่ที่มีความหลากหลายของสภาพป่าและพรรณพฤกษชาติสูงยิ่ง มีพรรณไม้
ประมาณ 1,800 ชนิด มีพืชเฉพาะถิ่น (Endemic species) จำนวนมาก สามารถแบ่งสภาพป่า
ออกเป็น 2 ระดับ ได้แก่

     - ระดับล่างจาก 300-900 เมตร ประกอบด้วย ป่าดิบแล้ง และป่าเบญจพรรณชื้น
       ระดับบนจาก 1,100-2,250 เมตร ประกอบด้วย ป่าดิบเขา และป่าเปิดที่สูง
     - บริเวณป่าที่ระดับความสูง 900-1,100 เมตร เป็นรอยแบ่ง (Transition zone) ที่แยกป่าระดับบน
       และล่างจากกันอย่างชัดเจน

      สภาพป่าของดอยเชียงดาวจำแนกออกได้เป็น 4 ประเภท ดังนี้

      1. ป่าดิบแล้ง Dry evergreen forest

      2. ป่าเบญจพรรณชื้น Moist upper mixed deciduous forest

      3. ป่าดิบเขา Hill evergreen forest ซึ่งแยกเป็น

          - ป่าดิบเขาที่ระดับ 1,100 – 1,500 เมตร
          - ป่าดิบเขาที่ระดับ 1,500 – 2,250 เมตร

      4. ป่าละเมาะเขา Open scrubforest (subalpine vegetation)

สัตว์ป่า

     สัตว์ป่าที่สำรวจพบโดยนักวิจัยคณะต่างๆ ได้แก่

     สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม 42 ชนิด
     ปลา 91 ชนิด
     นก 284 ชนิด
     สัตว์เลื้อยคลาน 35 ชนิด
     สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก 24 ชนิด

     ซึ่งมีสัตว์ที่หายากและมีถิ่นจำเพาะ เช่น กวางผา (Nemorhaedus caudatus) เลียงผา (Capricornis sumatraensis) ไก่ฟ้าหางลายขวาง (Syrmaticus humiae) นกกินแมลงเด็กแนน (Stachyris rodolpohei) เต่าปูลู (Platystemon megacephalum) เต่าเดือย (Manouria impressa) กระท่าง (Tylototrion verrucosus) ปลาค้อเชียงดาว (Schistura n. sp.) ปลาบู่น้ำตกเชียงใหม่ (Rhinogobius chiangmaiensis) และเนื่องจากมีภูมิประเทศที่มีลักษณะพิเศษ จึงคาดว่าจะมีสัตว์หายากอีกหลายชนิด

ผลงานวิจัยของสถานีวิจัยสัตว์ป่าดอยเชียงดาว (ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2540-2564)

      1. การศึกษาเส้นทางอพยพของนกอพยพโดยการติดเครื่องหมายติดตามตัวสัตว์ บริเวณหน่วยพิทักษ์ป่าขุนห้วยแม่กอก เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาว จ.เชียงใหม่

      2. การศึกษาความหลากหลายของนกในพื้นที่แปลงศึกษาถาวรของสถานีวิจัยสัตว์ป่าดอยเชียงดาว ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่

      3. การศึกษาการสร้างรังวางไข่ของนกป่าในพื้นที่แปลงศึกษาถาวรของสถานีวิจัยสัตว์ป่าดอยเชียงดาว เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่

      4. โครงสร้างสังคมพืชในพื้นที่แปลงศึกษาถาวรของสถานีวิจัยสัตว์ป่าดอยเชียงดาว ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียวดาว จังหวัดเชียงใหม่การสำรวจประชากรกวางผาในพื้นที่ป่าอนุรักษ์ภาคเหนือตอนบน

      5. รายงานความหลากหลายของสัตว์ป่าในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าดอยเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่

      6. รายงานความหลากหลายของสัตว์ป่าในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าอมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่

      7. รายงานความหลากหลายของสัตว์ป่าในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าแม่เลา-แม่แสะ จังหวัดเชียงใหม่

      8. รายงานความหลากหลายของสัตว์ป่าในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเวียงลอ จังหวัดพะเยา

      9. การศึกษาชีววิทยาการทำรังวางไข่ของนกแต้วแร้วสีน้ำเงิน ในพื้นที่ข้างลำห้วยแม่ก๊ะ เขตรักษาพันธ์สัตว์ป่า ดอยเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่

      10. การศึกษาพฤติกรรมการสร้างรังของนกแต้วแล้วสีน้ำเงิน

      11. การศึกษาการสร้างรังวางไข่ของนกป่าในบริเวณพื้นที่ป่าเบญจพรรณ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่

      12. การสำรวจประชากรวัวแดง ในพื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าอมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่

      13. การพบแมวป่า (Felis chaus Schreber, 1777) ในพื้นที่เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าอมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่

      14. สถานภาพประชากร และการกระจายของกวางผาในประเทศไทย

      15. การเข้ามาใช้ประโยชน์ของสัตว์ป่าในพื้นที่ป่าต้นน้ำเสื่อมสภาพ บนพื้นที่สูงชันในพื้นที่ป่าอนุรักษ์ จังหวัดเชียงใหม่

      16. ชีววิทยาการสืบพันธุ์ของนกกางเขนน้ำ 3 ชนิด (หลังเทา, หลังดำ, หัวขาว)

      17. ชีววิทยาการสืบพันธุ์ของนกปลีกล้วยเล็ก

จุดที่น่าสนใจ

     เนื่องจากภูมิประเทศเป็นเขาหินปูนลูกใหญ่ จึงพบถ้ำขนาดใหญ่น้อย มากกว่า 20 ถ้ำ โดยมีถ้ำใหญ่ที่สุด
และยาวที่สุดคือ ถ้ำเชียงดาว ซึ่งเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญของอำเภอเชียงดาว ภายในถ้ำยังมีธารน้ำ
ใต้ดิน ขนาดใหญ่ที่มีน้ำไหลออกทางปากถ้ำเชียงดาวเป็นธารน้ำสำคัญของชุมชนต่างๆ

การเดินทาง

     การเดินทางไปยังสถานีวิจัยสัตว์ป่าดอยเชียงดาว โดยทางรถยนต์จากจังหวัดเชียงใหม่ ตามทางหลวง
แผ่นดิน หมายเลข 107 เชียงใหม่-ฝาง ผ่านทางอำเภอแม่ริม อำเภอแม่แตง ถึงอำเภอเชียงดาว
ระยะทางประมาณ 70 กิโลเมตร แล้วแยกซ้ายมือที่ข้างโรงแรมเชียงดาวอินน์เข้าสู่เส้นทางเที่ยวถ้ำเชียงดาว
เดินทางประมาณ 3 กิโลเมตร จะมีทางแยก ซ้ายมือไปยังหมู่บ้านยางปู่โต๊ะ สุดเส้นทางที่สถานีวิจัยสัตว์ป่า
ดอยเชียงดาว ระยะทางประมาณ 3 กิโลเมตร รวมระยะทาง จากเชียงใหม่ ถึงตัวสถานีวิจัยสัตว์ป่า
ดอยเชียงดาวประมาณ 76 กิโลเมตร

สถานที่ติดต่อ

     สถานีวิจัยสัตว์ป่าดอยเชียงดาว ตู้ ปณ. 11 อำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ 50170